Cạm bẫy của sự khan hiếm

Không phải lời khuyên tài chính.

Đã duy trì vị thế ETH ở mức gần hòa vốn trong gần hai năm. Vốn không sinh lời, không biến động, chỉ nằm yên trong danh mục đầu tư trong khi thị trường tăng trưởng mạnh.

Biểu đồ thể hiện xu hướng tiêu cực kéo dài.

Hiện tại vị thế này bắt đầu mang lại lợi nhuận, tuy nhiên đây vẫn được xem là một trong những giao dịch kém hiệu quả nhất trong sự nghiệp. Nguyên nhân không nằm ở điểm vào lệnh hay chiến lược ban đầu mà ở việc thiếu quyết đoán trong việc cắt lỗ và tái phân bổ vốn sang các cơ hội hiệu quả hơn.

Đây là ví dụ điển hình của tư duy khan hiếm. Sự lo sợ thất bại khiến vốn bị giữ bất động trong thời gian dài thay vì chấp nhận sai lầm và tìm kiếm cơ hội tốt hơn.

Hiện tượng này phổ biến ở nhiều nhà giao dịch. Sự tự gây trở ngại không xuất phát từ việc thiếu kỹ năng phân tích kỹ thuật hay xác định thời điểm giao dịch, mà do khó khăn trong việc đưa ra quyết định tài chính rõ ràng.

Có những trường hợp nhà giao dịch từng đạt lợi nhuận lớn trong giai đoạn thị trường tăng trưởng nhưng mất toàn bộ sau đó. Một số khác bán tháo toàn bộ tài sản khi thị trường giảm 30%, sau đó chứng kiến tài sản tăng giá mạnh trong khi chỉ nắm giữ stablecoin. Tâm lý giao dịch tương tự dẫn đến các kết quả khác nhau.

Quan sát lâu dài sẽ nhận thấy quy luật lặp lại: tạo ra lợi nhuận rồi tự đánh mất thành quả do thiếu niềm tin vào quyết định cá nhân. Lợi nhuận 40% chuyển thành thua lỗ 20% do giữ quá lâu. Danh mục tăng trưởng mạnh bị bán ra ở điểm hòa vốn vì không tin vào xu hướng tiếp tục. Người từng giữ một tài sản rủi ro đến mức mất trắng lại có thể bán quá sớm tài sản tiềm năng tiếp theo vì ảnh hưởng bởi tâm lý thận trọng quá mức.

Đã từng trải qua cả hai trạng thái này. Không phải luôn giữ hoặc luôn bán vội, nhưng có đủ trải nghiệm để nhận diện quy luật cơ bản: đôi khi giữ quá lâu, đôi khi bán quá sớm. Nguyên nhân không nằm ở chiến lược hay phân tích.

Vấn đề cốt lõi là nỗi sợ.

Không phải do niềm tin, kỷ luật hay sự tin tưởng vào công nghệ.

Nhiều trường hợp là hệ quả của tác động tâm lý từ quá trình hình thành nhận thức từ nhỏ.

Rào cản vô hình

Phần lớn sai lầm trong giao dịch bắt nguồn từ câu chuyện về nỗi sợ thiếu hụt. Các phát ngôn phổ biến như "giữ lâu dài qua biến động" hay "đã bán quá sớm" thường phản ánh niềm tin rằng cơ hội như vậy rất hiếm. Nhà giao dịch khó đưa ra quyết định rõ ràng thường là người đã hình thành nhận thức rằng tiền bạc khan hiếm và cần trân trọng từng cơ hội.

Đa số các nhà giao dịch từng lớn lên trong hoàn cảnh tài chính hạn chế, phải cân nhắc trước mỗi quyết định chi tiêu, chứng kiến các bất đồng về tài chính trong gia đình, và xem mỗi đồng tiền đều có giá trị.

Cảm giác thiếu hụt này ảnh hưởng đến hành vi giao dịch.

Ví dụ: khi đạt lợi nhuận 40%, tư duy khan hiếm sẽ thúc đẩy kỳ vọng cao hơn, dẫn đến việc giữ vị thế quá lâu và mất đi lợi nhuận đã có.

Ngược lại, khi đạt lợi nhuận 40%, tư duy khan hiếm cũng có thể khiến nhà giao dịch chốt lời sớm vì sợ không còn cơ hội tương tự, dẫn đến bỏ lỡ đà tăng tiếp theo.

Tư duy khan hiếm ưu tiên bảo toàn vốn thay vì tối ưu hóa cơ hội tài chính.

Cả hai phản ứng đều xuất phát từ niềm tin rằng cơ hội là hữu hạn và giá trị.

Nghiên cứu kinh tế học hành vi đã chỉ ra rằng áp lực tài chính trong quá trình trưởng thành có thể hình thành nhận thức mọi quyết định đều tiềm ẩn rủi ro lớn. Nhận thức này ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình giao dịch và hiệu quả tài chính.

Sự khác biệt của tư duy dư dả

Bên cạnh đó, thị trường cũng có những nhà giao dịch trưởng thành trong môi trường kinh tế ổn định. Những người này thường đưa ra quyết định nhanh chóng, biết giữ vị thế sinh lời, cắt lỗ, phân bổ vốn hợp lý mà không bị chi phối bởi cảm xúc.

Nhóm này tin rằng luôn có cơ hội mới, trái ngược với tư duy khan hiếm.

Nhà giao dịch có tư duy dư dả sẽ để vị thế tiếp tục sinh lời và kiểm soát rủi ro hợp lý, tin rằng cơ hội sẽ còn đến. Ngược lại, nhà giao dịch có tư duy khan hiếm thường xem mỗi cơ hội là duy nhất và có xu hướng chốt lời hoặc giữ lệnh đến mức rủi ro cao.

Một tư duy dẫn đến tích lũy tài sản, còn tư duy kia chỉ tạo ra lo lắng.

Nguyên nhân các quyết định sai lầm phổ biến

Quy định đắt giá nhất trong thị trường tiền mã hóa không phải là "giữ lâu dài" hay "luôn chốt lời", mà là quan điểm rằng mỗi giao dịch chỉ có một đáp án đúng.

Thực tế, nguyên nhân chính là nỗi sợ: sợ bỏ lỡ cơ hội, sợ sai lầm, sợ không thể có lại cơ hội tương tự nếu quyết định sai.

Điều này thể hiện rõ ở nhóm nhà giao dịch luôn kỳ vọng mỗi giao dịch phải mang lại kết quả vượt trội. Họ giữ lợi nhuận quá lâu dẫn đến thua lỗ, chốt lời quá sớm rồi tiếc nuối, hoặc tiếp tục tăng vốn thay vì quản trị rủi ro. Mỗi quyết định đều được coi là không thể thay thế.

Thực chất, đây là phản ứng từ tác động tâm lý, không phải phân tích thị trường.

Hệ lụy của tư duy hạn chế

Tư duy khan hiếm không chỉ ảnh hưởng đến giao dịch mà còn tác động đến mối quan hệ với tài chính và cơ hội nói chung.

Có trường hợp đạt mức tăng trưởng 5 lần nhưng không chốt lời, sau đó lợi nhuận biến mất. Hoặc bán ra khi lợi nhuận đạt 30% nhưng tài sản tiếp tục tăng trưởng mạnh, xuất phát từ việc không tin vào khả năng đạt được thành tựu lớn.

Tư duy khan hiếm thường dẫn đến các biểu hiện tự gây trở ngại sau:

• Khó đưa ra quyết định: Không thể xác định thời điểm mua, bán hoặc giữ vì lo ngại mỗi quyết định có thể ảnh hưởng nghiêm trọng. Dẫn đến tình trạng không quản trị rủi ro hiệu quả.
• Suy nghĩ cực đoan: Xem mỗi giao dịch chỉ có hai lựa chọn, hoặc giữ lâu dài hoặc chốt lời ngay. Khó thực hiện chiến lược mua/bán từng phần do thiếu niềm tin vào khả năng ra quyết định liên tục.
• Nhận thức sai về rủi ro: Hoặc dồn toàn bộ vốn vào một giao dịch, hoặc không dám chấp nhận rủi ro hợp lý, dẫn đến không đạt được mục tiêu tài chính bền vững.

Giải pháp tư duy dư dả

Giải pháp không nhất thiết phải là trị liệu tâm lý hoặc thiền, dù các phương pháp này có thể hỗ trợ. Điều cốt lõi là thay đổi nhận thức để xem tiền như một nguồn lực có thể tái tạo thay vì hữu hạn.

Có thể đặt câu hỏi: "Nếu sở hữu 10 triệu USD, quyết định sẽ như thế nào?" Những người này sẽ không giữ vị thế đến khi lỗ 80% chỉ vì tin vào công nghệ, cũng không vội chốt lời khi vừa đạt lợi nhuận nhỏ do lo ngại biến động.

Nhà giao dịch có vốn lớn và kinh nghiệm tập trung vào quản trị rủi ro và phân bổ vị thế, thay vì chỉ chú trọng vào lợi nhuận tuyệt đối. Họ ưu tiên tính nhất quán trong quyết định hơn là tìm kiếm sự hoàn hảo.

Chiến lược hiệu quả trong giao dịch

Các nhà giao dịch thành công thường áp dụng các nguyên tắc sau:

• Suy nghĩ theo nhiều kịch bản thay vì lựa chọn duy nhất. Đặt ra mức chốt lời và dừng lỗ trước khi giao dịch, tránh để nỗi sợ chi phối.
• Phân bổ vốn như một nhà đầu tư giàu kinh nghiệm. Nếu không dồn toàn bộ vốn lớn vào một tài sản rủi ro, thì cũng không nên làm vậy với tài khoản nhỏ.
• Thực hành quản trị rủi ro linh hoạt. Chốt một phần lợi nhuận khi đạt mức cao, tăng vị thế khi nhận định đúng xu hướng, và cắt lỗ khi phân tích không còn phù hợp. Không nên gắn mỗi quyết định với tính chất vĩnh viễn.
• Xác định chi phí cơ hội. Vốn bị kẹt trong giao dịch không hiệu quả sẽ không tạo ra giá trị ở nơi khác, và hành động cắt lỗ trong lúc hoảng loạn có thể làm mất đi tiềm năng tăng trưởng.

Tác động cộng dồn của tư duy dư dả

Tư duy dư dả mang lại kết quả tài chính tốt hơn so với tư duy khan hiếm. Việc luôn kỳ vọng mọi giao dịch đều hoàn hảo thường làm giảm số lượng giao dịch hiệu quả.

Khi áp dụng tư duy dư dả, các quyết định được đưa ra hợp lý hơn: chốt lời khi phù hợp, duy trì vị thế sinh lời, cắt lỗ đúng lúc, kiên nhẫn chờ đợi cơ hội và tránh giao dịch theo cảm tính hoặc bị ảnh hưởng bởi các tin đồn.

Các quyết định nhỏ này sẽ cộng dồn và tạo ra sự ổn định, bền vững về tài chính thay vì chu kỳ thăng trầm do tư duy khan hiếm gây ra.

Thị trường ưu tiên sự kiên nhẫn, kỷ luật và tư duy chiến lược. Sự nóng vội, tham lam và quyết định dựa trên cảm xúc sẽ bị loại bỏ. Tư duy sẽ quyết định nhóm nhà giao dịch thành công.

Phá vỡ vòng lặp

Ngay cả khi có kinh nghiệm và quy mô tài khoản lớn, đôi khi vẫn có thể đưa ra quyết định dựa trên nỗi sợ thay vì lý trí. Tác động của tư duy khan hiếm có thể tồn tại lâu dài.

Tuy nhiên, việc nhận diện và hiểu rõ quy luật này là bước đầu giúp nhà giao dịch chuyển từ trạng thái thua lỗ sang đạt lợi nhuận ổn định.

Bước đầu tiên là nhận ra sự tồn tại của tư duy khan hiếm. Đây không phải lỗi cá nhân mà là kết quả của quá trình hình thành nhận thức trong môi trường tài chính hạn chế. Tuy nhiên, việc thay đổi hoàn toàn phụ thuộc vào cá nhân mỗi người.

Khắc phục và phát triển

Cách tiếp cận với tài chính được hình thành từ sớm và có thể ảnh hưởng đến hiệu quả giao dịch. Tư duy khan hiếm là lối suy nghĩ hạn chế nhưng dễ bị nhầm lẫn với chiến lược đầu tư.

Bài học thực tế là các quyết định dựa trên nỗi sợ thường gây thua lỗ nhiều hơn so với sai lầm trong chiến lược. Việc hoài nghi và thay đổi kế hoạch có thể biến các giao dịch thắng thành thua.

Xu hướng này ảnh hưởng tiêu cực đến nhiều nhà giao dịch hơn là các yếu tố kỹ thuật hoặc biến động thị trường.

Nhận thức hình thành từ sớm không quyết định kết quả giao dịch. Tuy nhiên, cần phải xác định tư duy khan hiếm là nguyên nhân thực sự, không phải thị trường, không phải các tổ chức lớn hay tác động bên ngoài.

Tư duy hạn chế chính là rào cản lớn nhất.

Khắc phục yếu tố này là điều kiện tiên quyết, các kỹ năng giao dịch chỉ là phần bổ trợ.

Lưu ý:

1. Bài viết được dẫn lại từ [0xVKTR]. Bản quyền thuộc về tác giả gốc [0xVKTR]. Đối với các vấn đề liên quan đến bản quyền, vui lòng liên hệ bộ phận Gate Learn để được xử lý.
2. Miễn trừ trách nhiệm: Quan điểm và ý kiến trong bài viết này là của tác giả, không phải khuyến nghị đầu tư.
3. Bản dịch sang các ngôn ngữ khác do Gate Learn thực hiện. Không được sao chép, phân phối hoặc sử dụng lại nội dung bản dịch nếu không có sự cho phép.